Η Καλαμάτα, παλαιότερα Καλάμαι ή, κατά την εποχή του Ομήρου, Φαρές είναι πόλη της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου, πρωτεύουσα του Νομού Μεσσηνίας και λιμάνι της νότιας ηπειρωτικής Ελλάδας. Η Καλαμάτα έχει πληθυσμό 54.100 κατοίκους, ενώ o Δήμος Καλαμάτας έχει πληθυσμό 69.849 κατοίκους, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011.
Η πόλη είναι κτισμένη στους πρόποδες του όρους "Καλάθι" (παρυφή του Ταϋγέτου), στην καρδιά του Μεσσηνιακού κόλπου. Έχει εύκρατο μεσογειακό κλίμα, με ζεστό χειμώνα και ήπια καλοκαίρια.
Το σύγχρονο όνομά της η Καλαμάτα μάλλον το πήρε από ένα παλιό βυζαντινό μοναστήρι (πιθανά στη θέση του κάστρου), το οποίο ήταν αφιερωμένο στην Παναγία την Καλομάτα, απ' όπου με αφομοίωση του όμικρον σε άλφα, προήλθε η ονομασία Καλαμάτα.
Η Καλαμάτα αποκτά αίγλη μετά την Δ' Σταυροφορία (1204 μ.Χ.), όταν το κάστρο πέφτει, μετά από συνθηκολόγηση, στα χέρια των Φράγκων υπό τον Γουλιέλμο Σαμπλίτη και στη συνέχεια το Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο το 1205 . Ο τελευταίος ανοικοδομεί το μέχρι τότε μικρό και ερειπωμένο κάστρο και έτσι ξεκινάει η οικονομική ακμή της πόλης.
Η Καλαμάτα υπήρξε η αγαπημένη πόλη των Βιλλεαρδουίνων, σε σημείο που ο Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος να αποκαλείται και "Καλαμάτας".
Το 1459 την Καλαμάτα την καταλαμβάνουν οι Οθωμανοί Τούρκοι του Μωάμεθ Β' Πορθητή. Το 1464, το κάστρο κατέλαβε ο Βενετός Φραγκίσκο Τάνο, αλλά το 1540 εγκαταλείπεται από τους Βενετούς που το έκαψαν. Το 1685 καταστρέφεται οριστικά από το Βενετό στρατηγό Μοροζίνι, όταν το κατέλαβε κατά τη νικηφόρα εκστρατεία του στην Πελοπόννησο. Επιστράφηκε οριστικά στους Οθωμανούς το 1715.
Το σημαντικότερο γεγονός της μακρόχρονης ιστορίας της πόλης είναι η απελευθέρωσή της από τους Τούρκους στις 23 Μαρτίου του 1821. Την ημέρα εκείνη ο Κολοκοτρώνης, ο Νικηταράς, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο Παπαφλέσσας και άλλοι μπήκαν μέσα στην πόλη ως απελευθερωτές. Συμμετείχαν στην πανηγυρική δοξολογία που τελέστηκε στον Ιερό Ναό των Αγίων Αποστόλων (μικρή βυζαντινή εκκλησία των μέσων του 11ου-12ος αι. που σώζεται μέχρι σήμερα και αποτελεί σύμβολο της πόλης). Στους Αγίους Αποστόλους ευλογείται η επαναστατική σημαία και από εδώ ξεκινάει η επανάσταση στη νότια Πελοπόννησο.
Στα τέλη του 19ου αιώνα χτίζεται το λιμάνι της Καλαμάτας, το οποίο λειτουργεί μέχρι και σήμερα και η πόλη παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη και ακμή. "Μασσαλία του Μωριά" τη χαρακτήριζαν.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκατα- στάθηκαν στην Καλαμάτα πολλές οικογένειες Μικρασιατών. Συγκεκριμένα, η Δυτική Παραλία της πόλης αποτέλεσε τόπο εγκατάστασης για περίπου τέσσερις χιλιάδες Μικρασιάτες. Για τη διατήρηση της μνήμης έχει εγκατασταθεί στον αύλειο χώρο του Ιερού Ναού Αναλήψεως, στη Δυτική Παραλία Καλαμάτας, Μνημείο Μικρασιατών, που αποτελείται από δύο μεγάλα κομμάτια μαρμάρου, και στο ένα απεικονίζονται οι πρόσφυγες, ενώ στο άλλο ο χάρτης της Μικράς Ασίας, με τα ελληνικά ονόματα δεκάδων πόλεών της.
Τον Σεπτέμβριο του 1986 η Καλαμάτα χτυπήθηκε από δύο ισχυρούς σεισμούς, που προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές και δυστυχώς και 22 θύματα.Παρ' όλα αυτά, η πόλη ανασυγκροτήθηκε γρήγορα από τη μεγάλη αυτή καταστροφή.
Η Καλαμάτα, σήμερα είναι μια πόλη 54.100 κατοίκων, είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη της Πελοποννήσου μετά την Πάτρα. Είναι σημαντικό αστικό, οικονομικό και εμπορικό κέντρο της περιοχής, καθώς και διοικητικό κέντρο του Νομού Μεσσηνίας.
